| الوصف: |
Tarih öncesinden günümüze insanlar yaşamlarını sürdürmek için barınmaya ihtiyaç duymuştur. Barınmaya yönelik, doğal ve beşeri faktörlerin etkisiyle yapı kavramı ortaya çıkmıştır. Yapı bulunduğu döneme ve bölgeye göre farklılık göstermektedir. İlk yerleşimler mağara yapısı olmakla beraber zamanla ev kavramı oluşmuştur. Yer şekilleri, iklim, malzeme, sosyal–ekonomik duruma göre farklı formlarda evler üretilmiştir. Aynı zamanda etnik, din ve tarihi unsurlarda evlerin formlarını şekillendirmiştir. Bu faktörler evlerin formlarını etkilediği gibi plan ve cephe kurgusunu da etkilemiştir. Gerek plan gerekse cephe uyumunda parça-bütün ilişkisinin sağlanmasında çeşitli tasarım yaklaşımları olmuştur. Tasarım yaklaşımlarından biri de orandır. Evrende doğal veya yapay birçok varlıkta bir ölçü ve oran vardır. Doğadaki bitki, hayvan, meyve, sanat eserlerinde ve birçok mimari eserde bu oran altın oran şeklindedir. Mimari yapılarda oran plan ve cephe kurgusuna simetri, düzen, ritim ve uyum olarak yansımıştır. Bu yaklaşımların çoğunda altın orana yakın değerlerde elde edilmiştir. Geçmişten günümüze oran kullanımı devam etmektedir. Geçmişe bakıldığında geleneksel mimari dokuda da oran önemli bir tasarım öğesidir. Ülkemizde de farklı geleneksel mimari dokular mevcuttur. Bu dokulardan biri de Şanlıurfa geleneksel evleridir. Çalışma kapsamında Şanlıurfa geleneksel evlerinde avlu cephelerini oluşturan kapı, pencere, kemer açıklığı ve eyvan elemanlarının kendi içindeki boyutlarda oran yaklaşımı incelenmiştir. Avlu cepheleri cephe elemanın en boy oranları, toplam yüzey alandaki doluluk boşluk oranı, tüm cepheler birbirleriyle kıyaslanarak oranları ve oranlardaki sapma miktarları tespit edilmiştir. Şanlıurfa geleneksel ev avlu cephelerindeki düzen ortaya koyulmuş ve etkili olan faktörler belirlenmiştir. Evlerde kullanılan oran iklim, sosyo-kültürel yapı, işlev, malzeme, simetri, düzen, uyum ve ritim oluşumuyla ilişkilidir. Yeni yapılacak evlerde cephe tasarımına yönelik önerilerde bulunulmuştur. From prehistoric times to the present, people have needed shelter to survive. The concept of building has emerged with the effect of natural and human factors for shelter. The building differs according to the period and region in which it is located. Although the first settlements were cave structures, the concept of a house was formed over time. Houses in different forms were produced according to landforms, climate, materials, and social-economic status. At the same time, it has shaped the forms of houses in ethnic, religious and historical elements. These factors affect the forms of the houses as well as the plan and façade setup. There have been various design approaches in ensuring the part-whole relationship in both plan and facade harmony. One of the design approaches is proportion. There is a measure and proportion in many natural or artificial beings in the universe. This ratio is the golden ratio in plants, animals, fruits, works of art and many architectural works in nature. In architectural structures, the ratio is reflected in the plan and façade setup as symmetry, order, rhythm and harmony. In most of these approaches, values close to the golden ratio were obtained. The use of ratios continues from past to present. In retrospect, proportion is also an important design element in traditional architectural texture. There are also different traditional architectural textures in our country. One of these textures is the traditional houses of Şanlıurfa. Within the scope of the study, the ratio approach of the interior dimensions of the door, window, arch opening and iwan elements that form the courtyard facades of Şanlıurfa traditional houses has been examined. The aspect ratios of the facade elements of the courtyard facades, the occupancy-to-space ratio in the total surface area, the ratios of all facades and the deviation values in the ratios were determined. The layout of Şanlıurfa traditional house courtyard facades has been revealed and the effective factors have been determined. The ratio used in houses is related to climate, socio-cultural structure, function, material, symmetry, order, harmony and rhythm formation. Suggestions were made for the facade design of the new houses to be built. |
